Günümüzde geniş bir kullanım alanına sahip olan ve doğanın bütünleyici unsurlarından biri olan ağaç, enstrüman yapımında kullanılan değeri tartışılmaz bir malzemedir. Ahşap malzeme, fiziksel yapısı, farklı sertliklerde oluşu ve akustik özellikleri ile Dünyanın her yerinde varolan müzik endüstrisinde sonsuza kadar önceliğini korumaya devam edecektir.
İmalatı yapılacak olan müzik aletinin kalitesi , doğru ağaç seçimi kadar ona ruhunu verecek olan ustanın şekillendirmesi ve işleme yeteneği, bilgi alt yapısı ve deneyimi ile doğru orantılıdır.
Enstrüman yapımında kullanılan ağacın parçasını “rezonanslı ahşap” olarak tanımlamak sanırım daha doğru olacaktır. Rezonanslı ahşabı farklı yapılarda olmasından ötürü incelenmek oldukça zor bir iştir. Müzik aletlerinde kullanılan ahşap malzemelerde öncelikli olarak akustik özellikler aranır ve daha sonrasında renk desen gibi fiziksel özellikleri değerlendirilir.
Rezonansın çok farklı ve detaylı bir konu olmasından ötürü , özelliklerin kontrolü adına oturmuş bir standart standart yoktur. Ancak, muhtelif birçok araştırma çalışması ve yayın mevcuttur. Rezonansı iyi olan bir ahşap malzeme herşeyden önce hafif olmalı, düzgün liflere ve yıllık halkalara sahip olmalı , çatlak , budak, lif dönüşü gibi kusurlara sahip olmamalıdır. İnce ve sık lifli ağaçlar ses titreşimlerini iyi alır ve hızlı iletirler. Yıllık halka genişliği keman yapımında kullanılan Ladin ağacında 0,5 – 1mm genişliğinde olmalıdır. Ladinin özgül ağırlığı için örnek vermek gerekirse ,hava Kurusu özgül ağırlık 0,37 – 0,43 gr/cm2 olmalıdır. En uygun rutubet derecesi ise % 5 – 7’dir.
Literatürde rezonanslı ahşabın bakterilerle veya çeşitli kimyasallarla işleme tutulması tavsiye olunmaktadır. Ayrıca yine literatürde bir Amati kemanının ahşabında yüksek miktarda kalsiyuma rastlandığından bahsedilmektedir. Kalsiyumun bu kadar yüksek oluşu ahşabın çok uzun süre kalkerli suda bekletildiğinin bir göstergesidir. Kalsiyumlu ve magnezyumlu sularda ahşabı bekletmenin sayısız denemeleri yapılmış olup, bu konuda bir tutarlılık sağlanamamıştır.
Kurutma süreleri konusunda da çeşitli görüşler vardır. Genelde keman yapım ustaları minimum 50 yıl ve fazlasının gerekli olduğu şeklinde konuşurlar. Genel olarak kuru iklimlerde kurutma süresinin 10 yıl olması doğru sonuçlar vermektedir. Kısaca, ahşabın iyi sonuç verebilmesi için uzun süre doğal ortamda her tarafından rüzgar alacak şekilde kurutulması gerekmektedir.
Keman yapımında kullanılan başlıca ana ağaçlar istenen rezonansın elde edilebilmesi açısından bakıldığında Akçaağaç, Ladin ve Abanozdur.
Acer pseudoplatanus L. – Dağ Akçaağacı
Halk dilinde kelebek veya Janjanlı denilen ondüleli yapı gösteren çekici ve estetik kısımlara sahip olan bu tür, oldukça değerlidir. Özellikle kemanın alt tabla, yanlık ve sap gibi bölümlerinde kullanılır.
Acer campestre L. – Ova akçaağacı
Ençok tutulan türlerden biridir. Açık pempe ve beyaz renktedir.
Picea L. – Ladin
Hafif yumuşak ve sık elyaflıdır. Müzik aletlerinde ses tablası dediğimiz üst tablada sıkça kullanılmaktadır. Ses titreşimlerini çok hızlı iletir.
Picea orientalis L. Carr – Doğu ladini
Ülkemizde bolca bulunan bu ladin türü, müzik aletleri yapımında sıkça kullanılmaktadır. Ladinin ses iletme hızı 5000 M/sn’dir. Kuru özgül ağırlığı 41 gr/cm2, hava Kurusu özgül ağırlığı ise 44 gr/cm2’dir.
Abanoz
Ülkemizde yetişmeyen Hindistan, afrikanın muhtelif ülkeleri ve Brezilya ormanlarında yetişen son derece sert ve yoğunluğu yüksek değerde işlenmesi zor bir ağaçtır. Bu özelliği nedeniyle klavye, eşik, yastık gibi parçalarda kullanılmaktadır.
22 Haziran 1993, Trabzon, Uluer VARDALOĞLU
